Με τον όρο Ανεμολόγιο κυρίως εννοούμε αυτόν της πυξίδας εξ ου και ανεμολόγιο πυξίδας (compass card).
Πρόκειται για χάρτινο δίσκο που αναπαριστά τον ορίζοντα, η περιφέρεια του οποίου υποδιαιρείται από 0° έως 360° (στην πράξη το σημείο 0° είναι το αυτό των 360°) και φέρει δύο διαμέτρους κάθετες από τις οποίες η μία δείχνει τη μεσημβρινή γραμμή με άκρα τα σημεία του ορίζοντα Β (Βορράς) και Ν (Νότος) και η άλλη τη γραμμή του πρώτου καθέτου με άκρα τα σημεία του ορίζοντα Α (Ανατολή) και Δ (Δύση).
Έτσι ο δίσκος διαιρείται σε 4 τεταρτοκύκλια, προς 90 μοίρες έκαστο, το πρώτο Β-Α, το δεύτερο Ν-Α, το τρίτο Ν-Ζ και το τέταρτο Β-Ζ.
Το ανεμολόγιο χρησιμοποιείται για τη χάραξη πορειών στο Ναυτικό χάρτη, τη μέτρηση διοπτεύσεων, τη μέτρηση της πορείας, αλλά χρησιμοποιείται και για τον προσδιορισμό των ανέμων.
Το ανεμολόγιο απαντάται σήμερα στην πράξη σε δύο κατηγορίες το ανεμολόγιο πυξίδας (compass card), και είναι αυτό που φέρεται στις πυξίδες, και το ανεμολόγιο ναυτικού χάρτη (compass rose) που φέρεται τυπωμένο σε κάθε ναυτικό χάρτη. Ο δεύτερος φέρει επίσης σημείωση με την παρατηρούμενη απόκλιση της περιοχής του χάρτη, καθώς και την ετήσια μεταβολή της.
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ: Χαρακτηρίζεται από το σημείο του ορίζοντα από όπου φυσάει (πνέει) ο άνεμος. Μπορεί να εκφραστεί είτε σε μοίρες, είτε με σύμβολα ανεμολογίου, είτε και ονομαστικά (βλέπε το σχήμα).
ΕΝΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ: Εκφράζεται με την ταχύτητα με την οποία κινείται, και μετράται με μίλια ή κόμβους ανά ώρα. Επίσης, η ένταση του ανέμου καθορίζεται και εμπειρικά απο την κλίμακα Μποφόρ (Beaufort).
Η κλίμακα επινοήθηκε περί το 1806 από τον Ιρλανδό υδρογράφο Φράνσις Μποφόρ από όπου πήρε και το όνομά της.
Είναι αυτονόητο ότι η ένταση του ανέμου επιρεάζει σημαντικά και την κατάσταση της θάλασσας με τη δημιουργία κυματισμού, όπως θα δείτε με τον πιο κάτω εμπειρικό πίνακα.
Πίνακας κύριων ανέμων με την παραδοσιακή και διεθνή ορολογία
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑ
- Β (000) ΤΡΑΜΟΥΝΤΑΝΑ Ν North
- ΒΑ (045) ΓΡΕΓΟΣ ΝΕ Northeast
- Α (090) ΛΕΒΑΝΤΗΣ Ε East
- ΝΑ (135) ΣΙΡΟΚΟΣ SE Southeast
- Ν (180) ΟΣΤΡΙΑ S South
- ΝΔ (225) ΓΑΡΜΠΗΣ SW Southwest
- Δ (270) ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ W West
- ΒΔ (315) ΜΑΪΣΤΡΟΣ NW Northwest
Κλίμακα BEAUFORT
Η κλίμακα επινοήθηκε το 1806 από τον Ιρλανδό Ναύαρχο και υδρογράφο Φράνσις Μποφόρ (Francis Beaufort), προκειμένου να τυποποιηθεί η περιγραφή των καιρικών συνθηκών και να διευκολυνθεί η συνεννόηση των ναυτιλλομένων. Ο Μποφόρ ήταν επικεφαλής της υδρογραφικής υπηρεσίας του αγγλικού ναυτικού και επινόησε μια απλή κλίμακα δεκατριών βαθμών (0-12) για την εμπειρική μέτρηση των ανέμων, βασισμένη αρχικά στα αποτελέσματα που είχε ο άνεμος στα πανιά ενός αγγλικού πολεμικού πλοίου: από τον άνεμο που μόλις αρκούσε για την ώθησή του, έως «αυτόν που κανένα πανί δεν μπορεί να αντέξει».[1] Η χρήση της κλίμακας είχε καθιερωθεί στα ημερολόγια των πλοίων κατά το 1830, ενώ υιοθετήθηκε σαν έγκυρη το 1835 από το πρώτο Διεθνές Μετεωρολογικό Συνέδριο των Βρυξελλών.
Το 1838, υιοθετήθηκε από το Βρετανικό Ναυαρχείο και το 1874, η Διεθνής Μετεωρολογική Επιτροπή αποφάσισε τη διεθνή χρήση της.
Το 1906, με την έλευση της ατμοκίνησης, τροποποιήθηκε έτσι ώστε να περιγράφει τα αποτελέσματα του ανέμου στη θάλασσα και όχι στα πανιά. Το 1923, ο Τζορτζ Σίμπσον, τότε διευθυντής της Βρετανικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, πρόσθεσε στην κλίμακα την περιγραφή των αποτελεσμάτων του ανέμου στην ξηρά και συσχέτισε τους βαθμούς της κλίμακας με την ταχύτητα του ανέμου (βλέπε παρακάτω).
Το 1946, η κλίμακα επεκτάθηκε έως τον 17ο βαθμό, κυρίως να περιλάβει ορισμένους τροπικούς τυφώνες. Η δεκαεπταβάθμια κλίμακα σήμερα χρησιμοποιείται μόνο στην Κίνα και την Ταϊβάν για να περιγράψει τέτοιου είδους φαινόμενα. Στις υπόλοιπες περιοχές συνήθως προτιμάται η Κλίμακα Σαφίρ-Σίμπσον, της οποίας το 1 αντιστοιχεί στο 12 της κλίμακας Μποφόρ, χωρίς να υπάρχει άλλη αναλογία στα μεγαλύτερα μεγέθη.
Επίσης, το ανώτερο όριο του επιπέδου των 12 Μποφόρ (η αρχή της ταχύτητας του τυφώνα) ισούται ακριβώς με το κατώτερο όριο του επιπέδου F1 στην Κλίμακα Φουτζίτα και το κατώτερο όριο του επιπέδου Τ2 στην Κλίμακα TORRO. Οι δύο αυτές κλίμακες, ωστόσο, είναι ανεξάρτητες και χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση της έντασης ανέμου και την ταξινόμηση των καταστροφών που προκαλούν οι σίφωνες.
Η κλίμακα Μποφόρ χρησιμοποιείται εκτεταμένα στα δελτία καιρού και τις μετεωρολογικές προγνώσεις.
Εμπειρικός Πίνακας έντασης ανέμου (Beaufort)
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ (Bf) Mίλια/ώρα Ύψος κυμάτων (μ)
Νηνεμία 0 0-1,2 —–
Υποπνέων 1 1,2-4,6 0-0,2
Πολύ ασθενής 2 4,6-8,1 0,2-0,5
Ασθενής 3 8,1-12,8 0,5- 1
Σχεδόν Μέτριος 4 12,8-18,4 1-1,2
Μέτριος 5 18,4-25,3 1,2-2,0
Ισχυρός 6 25,3-32,2 2,0-3,5
Σφοδρός 7 32,2-39,1 3,5-6,0
Θυελλώδης 8 39,1-47,2 6-7,5
Πολύ θυελλώδης 9 47,2-55,2 8-10
Θύελλα 10 55,2-64,4 10-12,5
Σφοδρή θύελλα 11 64,4-73,6 11-16
Τυφώνας 12 73,6 και άνω πάνω από 16